Άγιος Νεομάρτυς Μάξιμος Σάντοβιτς ο πρεσβύτερος
Ενώ ήταν ακόμη δόκιμος, ο μητροπολίτης Κιέβου και Γαλικίας Αντώνιος Χραποβίτσκυ (1863-1936) επισκέφθηκε την λαύρα και ζήτησε από τον ηγούμενο ένα δόκιμο, με σκοπό να τον χειροτόνηση ιερέα, για να εξυπηρετεί τις κοινότητες των Καρπαθίων ορθοδόξων, πρώην Ουκρανών ουνιτών. Ό κλήρος έπεσε στον Μάξιμο. Εγκατέλειψε κατ’ ανάγκην την επιθυμία του να μονάσει και ακολούθησε τον μητροπολίτη. Παρακολούθησε το ορθόδοξο σεμινάριο στο Ζιτομίρ και μετά τον γάμο του με λευκορωσίδα ο σεβασμιότατος Αντώνιος τον χειροτόνησε ιερέα (1911). Αναλαμβάνοντας αμέσως τα ποιμαντικά του καθήκοντα, επέστρεψε στην πατρίδα του και τέλεσε στο Κράμπ, κοντά στο χωριό του, την πρώτη ορθόδοξη λειτουργία μετά την επιβολή της Ουνίας στην Καρπαθορωσία (ιη’ αι.). Όταν επισκέφθηκε το πατρικό του σπίτι, συνελήφθη και καταδικάσθηκε σε βαρύ πρόστιμο και οκτώ ήμερες φυλάκιση. Ό π. Μάξιμος, ανυποχώρητος, μετά την αποφυλάκιση συνέχισε τις λειτουργίες στα γειτονικά χωριά.
Ή θαρραλέα του στάσης έγινε αφορμή να καταδικασθεί και ο ίδιος αλλά και οι πιστοί που τον βοηθούσαν. Τον Μάρτιο του 1912 μεταφέρθηκε αλυσοδεμένος σε φυλακή του Λβώφ και επί δύο χρόνια περνούσε από αλλεπάλληλες ανακρίσεις, με την κατηγορία ότι ήταν ορθόδοξος, ότι χρησιμοποιούσε εκκλησιαστικά βιβλία γραμμένα στα ρωσικά και ότι συνεργαζόταν με τους Ρώσους, εχθρούς των Αυστριακών. Παρά τις ψευδείς κατηγορίες που εξαπέλυαν εις βάρος του, τον Ιούνιο του 1914 αθωώθηκε και αυτός και ή συνοδεία του και επέστρεψε στο χωριό του με κλονισμένη υγεία από τις κακοποιήσεις, την απομόνωση και τα παντός είδους μαρτύρια.
Τον Αύγουστο, παραμονή του Α’ Παγκοσμίου πολέμου, συνελήφθη πάλι, αυτήν την φορά με την εγκυμονούσα σύζυγο του, τους γονείς του και ορθόδοξους συγχωριανούς του. Με ύβρεις σύρθηκαν όλοι αλυσοδεμένοι στις φυλακές του Γκόρλιτσε. Στις 6 Σεπτεμβρίου 1914 τον έβγαλαν από το κελλί του και του ανακοίνωσαν, χωρίς εξηγήσεις, ότι είχε καταδικασθεί σε θάνατο. Καθώς του έδεναν τα χέρια και τα μάτια, είπε ήρεμα: «Δεν χρειάζεται· δεν πρόκειται να φύγω». Τον τουφέκισαν στην εσωτερική αυλή της φυλακής, μπροστά στα μάτια των γονέων του. Ό μάρτυς πρόφθασε να φωνάξει «Ζήτω ή Ορθοδοξία!» και έπεσε στο πλακόστρωτο. Ένας από τους φονείς του τον πλησίασε και τον αποτελείωσε με τρεις ριπές, που τίναξαν τα μυαλά του στους τοίχους της φυλακής.
Το 1922 ή λάρνακα με το λείψανο του μεταφέρθηκε στο χωριό του Ζντένια και ενταφιάσθηκε δίπλα στην εκκλησία. Έκτοτε ο τάφος του προσελκύει πολλούς προσκυνητάς και ή τιμή του ως αγίου εξαπλώθηκε μεταξύ των ορθοδόξων Καρπαθορώσων, ακόμη και μετά τον εκπατρισμό αυτοί) του λαού, για τον οποίο ο άγιος Μάξιμος έγινε το σύμβολο της εθνικής και θρησκευτικής του ταυτότητος.
Τοις αυτού πρεσβείαις, Χριστέ ο Θεός, ελέησον ημάς. Αμήν.