Πρὶν 100 χρόνια καὶ σήμερα
Ἡ ἴδια κατάσταση στὴν Ἐκκλησία*
Τοῦ Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου
. Τὰ σωζόμενα πρακτικὰ τῆς συνάντησης τοῦ μακαριστοῦ Ἀρχιεπισκόπου Χρυσοστόμου (Παπαδοπούλου), μὲ μέλη ἐπιτροπῆς ἀπὸ διακεκριμένους κληρικοὺς καὶ λαϊκὸ τῆς Ἀρχιεπισκοπῆς, στὶς 26 Ἰανουαρίου τοῦ 1925 καὶ ὥρα 3 μ.μ., στὸ Ἀρχιεπισκοπικὸ Μέγαρο, ἀποδεικνύουν ὅτι ἑκατὸχρόνια πρὶν καὶ σήμερα ἡ Ἐκκλησία διέρχεται βαθιὰ κρίση λόγῳ ἐξωτερικῶν καὶ ἐσωτερικῶν παραγόντων.
. Σύμφωνα μὲ τὰ δημοσιευθέντα Πρακτικά, ὁ λόγιος Ἀρχιμανδρίτης καὶ ἱεροκήρυκας στὸν ἹερὸΝαὸ Ἁγίου Παντελεήμονα τῆς ὁδοῦ Ἀχαρνῶν Γεώργιος Παπαγεωργιάδης, μετὰ Μητροπολίτης Νευροκοπίου, λαβὼν τὸν λόγο ἐκ μέρους τῆς Ἐπιτροπῆς εἶπε πρὸς τὸν Ἀρχιεπίσκοπο:
«Ἡ κατάστασις τῆς Ἐκκλησίας, Μακαριώτατε, ὡς ὁμολογεῖται παρὰ πάντων, δὲν εἶναι καλή. Ἢμᾶλλον εἶναι κακίστη. Ἡ Ἐκκλησία ἐξωτερικῶς πολεμεῖται λυσσωδῶς. Ἀλλὰ ἀντὶ νὰ ἔχει ἐσωτερικὴσυνοχὴ καὶ αὐτὴν νὰ ἀντιτάσση κατὰ τῶν ἐξωτερικῶν ἐχθρῶν πρὸς ἄμυνάν της, τοὐναντίον ἀναρχεῖται καὶ Αὐτὴ τελείως ἔσωθεν, οὕτως ὥστε συμπληρώνει διὰ τῶν ἰδίων χειρῶν τὸν ἴδιον ὄλεθρον».
. Μεταξὺ τῶν ἐξωτερικῶν ἐχθρῶν της Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος ὁ π. Γεώργιος Παπαγεωργιάδης ὀνοματίζει καὶ τὸ ἑλληνικὸ κράτος τῆς ἐποχῆς ἀναφέροντας χαρακτηριστικά:
Ἀπὸ αὐτῆς τῆς συστάσεώς του ἄρχισε τὴν ἀνίερη δήμευση τῆς μοναστηριακῆς περιουσίας, μὲδιάφορους φενακισμοὺς (Σημ. ἐξαπατήσεις), ἕως τὰ τελευταῖα χρόνια, κατὰ τὰ ὁποῖα ἡ πλήρης καταβρόχθισή της ἀγγίζει στὸ τέρμα της. Παρέχει κραταιότατη προστασία καὶ ὑποστήριξη σὲ ἀθέους καὶ ὑπονομευτὲς τῶν ἱερῶν καὶ τῶνὁσίων στὰ σχολεῖα. Κατέλυσε καὶ ἐκμηδένισε τὸν χριστιανικὸ γάμο καὶ μετέβαλε αὐτὸν εἰς ἁπλοῦν συνάλλαγμα… Κατήργησε τὴν ἐπισκοπικὴ ἄδεια ὡς στοιχεῖο ἐγκυρότητας τοῦ γάμου, γιὰ νὰ ἐξευτελίσει τὴνἱερότητά του καὶ νὰ ἀπαλείψει ἀπὸ τὶς καρδιὲς καὶ τὴ συνείδηση τῶν Χριστιανῶν καὶ τὴν ἐλάχιστηἰδέα περὶ τῆς ἱερότητάς του. Τὸ Κράτος ἑτοιμάζεται νὰ προχωρήσει στὸν πολιτικὸ γάμο, παραβιάζοντας τὶς βάσεις τῆς λαϊκῆς κυριαρχίας καὶ τῆς λαϊκῆς βούλησης. Ἡ Πολιτεία ἔλαβε ἀποφάσεις γιὰ τὴν Ἐκκλησία ἐρήμην της. Παράδειγμα: Τὸ Ὑπουργεῖο τῶνἘξωτερικῶν μελετᾶ τὰ θέματα τῆς (Σημ. Ἀπὸ τότε…) παρασκευαζομένης Οἰκουμενικῆς Συνόδου, χωρὶς τὰ διαμειβόμενα νὰ εἶναι σὲ γνώση τοῦ Ἀρχιεπισκόπου τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος…
Γενικὰ τὸ Κράτος κυβερνᾶ τὴν Ἐκκλησία καί, ἐπὶ τοῦ παρόντος, ἀφήνει σχετικὴ ἐλευθερία μόνο στὸ τελετουργικὸ μέρος τῆς θρησκείας…
. Γιὰ τὰ ἐσωτερικὰ προβλήματα τῆς Ἐκκλησίας ὁ μετὰ Νευροκοπίου Ἀρχιμανδρίτης Γεώργιος Παπαγεωργιάδης ἀνέφερε μεταξὺ ἄλλων:
«Ὅσον ἀφορᾶ εἰς τὸν ἐσωτερικὸν ἐχθρόν, οὗτος ἐμφωλεύει εἰς τὰ σπλάγχνα τῆς Ἐκκλησίας καὶκαταβιβρώσκει αὐτά, ἀφαιρεῖ δὲ ὄχι ἁπλῶς τὴν ζωτικότητα Αὐτῆς ἀλλὰ καὶ τὴν ἐλαχίστην ἰκμάδα καὶ παρουσιάζει Αὐτὴν σύμμαχον τῶν ἐξωτερικῶν πολεμίων καὶ συμπληρωτὴν τοῦ ὀλέθρου… Ἡἐσωτερικὴ ἀκαταστασία καὶ ἡ πλήρης ἀναρχία βεβαίως τυγχάνει μέγιστος ἐχθρὸς δυνάμενος καὶμόνος νὰ ἐπιφέρη τὸν ὄλεθρον».
. Ὡς παραδείγματα τῆς κατάστασης στὴν Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος ὁ π. Γεώργιος Παπαγεωργιάδης ἀναφέρει μεταξὺ ἄλλων:
. Ἡ Θεολογικὴ Σχολὴ ἀπὸ τότε ποὺ ἱδρύθηκε, οὐδένα δεσμό, οὔτε κάποια συνοχὴ ἔχει μὲ τὴνἘκκλησία. Συνέπεια τούτου εἶναι τὸ τί διδάσκουν οἱ καθηγητές της νὰ ἐξαρτᾶται ἀπὸ τὴν διάθεση καὶ τὴ συνείδησή τους καὶ πολλὲς φορὲς αὐτοὶ νὰ ὑποστηρίζουν προτεσταντικὰς δοξασίας…
. Δεῖγμα τῆς ὑφισταμένης ἐκκλησιαστικῆς ἀναρχίας καὶ ἀσυναρτησίας στὴν Ἐκκλησία ἀποτελεῖ«ἡ παντελὴς ἔλλειψις βάσεως πρὸς ἀνάδειξιν τῶν Ἐπισκόπων, ἡ κατὰ κανόνα δὲ ἀνάδειξις εἰς τὸἘπισκοπικὸν ἀξίωμα τῶν ὀλιγώτερον ἱκανῶν καὶ τῶν ὀλιγώτερα ἔτη ὑπηρεσίας ἐχόντων κληρικῶν, μόνον δὲ κατὰ σύμπτωσιν καὶ κατὰ συνδρομὴν ἐξωτερικῶν περιστάσεων ἐπέρχεται ἡ ἐπίπλευσις ὀλιγίστων ἱκανῶν».
. Μεγαλύτερο ὅλων τῶν προβλημάτων εἶναι ὁ ἐλεεινὸς τρόπος κατὰ τὸν ὁποῖο ἀπονέμεται ἡἐκκλησιαστικὴ δικαιοσύνη, ἢ μᾶλλον ἡ παντελὴς ἔλλειψις τρόπου ἀπονομῆς της. Αὐτὴ ἔχειὑποκατασταθεῖ ὑπὸ τῆς προσωπικῆς διαθέσεως τοῦ δικάζοντος…
. Τυπικὴ ἀκολασία παρατηρεῖται στὶς ἱερὲς τελετὲς καὶ στὴν θεία λατρεία. Ἀκόμη καὶ κάθε ἐνορία παρατηρεῖται νὰ ἔχει τὸ δικό της τυπικὸ ἀλλὰ καὶ κάθε ἱερέας ἔχει τὸ δικό του καί, τὸτραγελαφικότερο, ἀκόμη καὶ κάθε ἱερέας δὲν ἔχει οὔτε γιὰ τὸν ἑαυτό του ἑνιαῖο τυπικό, ἀλλὰ ἄλλο αὐτὴ τὴν ὥρα καὶ ἄλλο τὴν ἄλλη….
. Περαίνων τὸν λόγο του ὁ τότε Ἀρχιμανδρίτης καὶ μετὰ Νευροκοπίου π. Γεώργιος Παπαγεωργιάδης εἶπε ἀπευθυνόμενος στὸν Ἀρχιεπίσκοπο Χρυσόστομο (Παπαδόπουλο):
«Τὰ μέχρι τοῦδε ἐκτεθέντα, Μακαριωτατε, εἶναι ἁπλὴ σκιαγραφία τῆς ὑφισταμένης ἀναρχίας καὶ ἀκαταστασίας εἰς τὴν Ἐκκλησία…. Βεβαίως ὄργανα τεταγμένα εἰς τὴν ἐξυπηρέτησιν τῆςἘκκλησίας εἶναι οἱ ἱερεῖς καὶ οἱ ἐπίσκοποι, αὐτοὶ δὲ φυσικὰ ὑπέχουσι καὶ τὰς εὐθύνας τῆς σκιαγραφηθείσης ἀναρχίας καὶ ἀκαταστασίας… Ἡ κοινωνία, τῆς ὁποίας ἐπὶ τοῦ προκειμένου ὡς κριτοῦ ἀμερολήπτου ἡ γνώμη ἔχει μεγαλυτέραν βαρύτητα, ὄχι μόνον δὲν περιορίζει τὰς εὐθύνας εἰς μίαν τάξιν λειτουργῶν τῆς Ἐκκλησίας, ἀλλὰ καὶ ἐπεκτείνουσα αὐτὰς ἐπὶ πάντων τῶν λειτουργῶν,ἐννοεῖ νὰ κάμη καὶ διαβάθμισιν εὐθυνῶν κατὰ ποσὸν καὶ ποιὸν ἀναλόγως τῶν τοῦ βαθμοῦ, τὸνὁποῖον ἕκαστος λειτουργὸς φέρει. Καὶ ἐφ’ ὅσον ὁ Ἐπίσκοπος κατέχει θέσιν Στρατηγοῦ ἐν τῇἘκκλησίᾳ, εἰς αὐτὸν ἀποδίδει τὰς μεγαλυτέρας εὐθύνας. Ἐφ’ ὅσον δὲ ὁ Ἀρχιεπίσκοπος κατέχει θέσιν Ἀρχιστρατήγου, εἰς αὐτὸν ἀποδίδει τὰς ὑψίστας τῶν εὐθυνῶν.
Ἡ κρίσις αὕτη τῆς κοινωνίας ὅσον αὐστηρὰ καὶ ἂν εἶναι, δὲν δυνάμεθα νὰ ἀρνηθῶμεν, ὅτι εἶναι δικαία. Εἰς τοὺς Ἐπισκόπους ἐδόθη εἰδικὴ καὶ ὑψίστη ἐξουσία πρὸς ἀντιμετώπισιν καὶκατασύντριψιν παντὸς κακοῦ ἐμφανιζομένου ἐν τῷ Ἐκκλησιαστικῷ ἐδάφει. Τῆς ἐξουσίας ταύτης, ἐνῶ οἱ Ἐπίσκοποι ἔκαμαν κατάχρησιν ἀπέναντι τῶν ἀδυνάτων, δὲν ἔκαμαν οὐδὲ σκιώδη χρῆσιν ἀπέναντι ἄλλων παραγόντων, ἰσχυρῶν θεωρουμένων, καὶ δὴ αὐτοῦ τοῦ Κράτους, ἀλλ’ ἔδειξανἀνεξήγητον δειλίαν».
. Ὅταν ὁ Ἀρχιμανδρίτης Γεώργιος Παπαγεωργιάδης ἐπέρανε τὴν περιγραφὴ τῆς ἐκκλησιαστικῆς καταστάσεως, ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Χρυσόστομος τοῦ ἀπάντησε:
«Ἡ κατάστασις εἶναι ἀκριβῶς ὡς τὴν περιεγράψατε. Οἱ ἐχθροὶ τῆς Ἐκκλησίας, τοὺς ὁποίουςἀνεφέρατε, εἶναι πραγματικοί, ὀρθῶς δὲ μεταξὺ αὐτῶν συγκατελέξατε καὶ τὸ Κράτος. Τοῦτο μόνον ἔχω νὰ παρατηρήσω, ὅτι τὸ Κράτος εἶναι ὁ μεγαλύτερος ἐχθρὸς τῆς Ἐκκλησίας, συνάμα δὲ καὶδόλιος ἐχθρός. Παράδειγμα τὸ περιβόητον Ἐπαναστατικὸν Διάταγμα τοῦ κ. Πλαστήρα, διὰ τοῦὁποίου αἰφνιδιαστικῶς ἡ Ἐκκλησία συνετρίβετο, εἰσήγοντο εἰς τὸν ἐκκλησιαστικόν ὀργανισμὸν διατάξεις ἀπειλοῦσαι τὴν ὑπόστασιν τῆς Ἐκκλησίας, οἱ δὲ Ἀρχιερεῖς μετεβάλλοντο εἰς ὄργανα κατώτερα καὶ τῶν κλητήρων. Καὶ οἱ ἐσωτερικοὶ ἐχθροὶ τῆς Ἐκκλησίας εἶναι ὅπως περιεγράψατε αὐτούς, ἐκτὸς ἐλαχίστων τινῶν σημείων, τὰ ὁποῖα ἠδύναντο νὰ συζητηθῶσι».-
Ἡ πολιτικὴ κατάσταση πρὶν ἀπὸ 100 χρόνια
. Ἡ πολιτικὴ κατάσταση τὰ πρῶτα χρόνια μετὰ τὴν καταστροφὴ τῆς Μικρᾶς Ἀσίας εἶναι ταραχώδης. Ἀπὸ τὸ 1922 οὐσιαστικὰ τὴν ἐξουσία εἶχε στὰ χέρια του, ἐπαναστατικῷ – πραξικοπηματικῷ δικαίῳ ὁ Νικόλαος Πλαστήρας. Τὴν ἐπαναστατικὴ ἐξουσία κατέθεσε στὶς 2 Ἰανουαρίου 1924. Ἀμέσως μετὰ ὁ Θεόδωρος Πάγκαλος χαρακτηρίζει πραγματικὴ ἀνωμαλία τὴν πολιτικὴ ζωὴ καὶ ἐπιδιώκει νὰ ἐπιβάλει τὶς ἀπόψεις του στὴν διακυβέρνηση τῆς χώρας. Τὸἐπιτυγχάνει μὲ ἐπαναστατικὸ κίνημα στὶς 24 Ἰουνίου 1925… Γενικὰ οἱ πολιτικοὶ ἤθελαν τὴνἘκκλησία «τοῦ χεριοῦ τους» καὶ ἐπιζητοῦσαν τὴν περιουσία της…
Τὰ μέλη τῆς Ἐπιτροπῆς ποὺ ἐπισκέφθηκαν τὸν Ἀρχιεπίσκοπο Χρυσόστομο στὶς 29 Ἰανουαρίου 1925
Ἀρχιμανδρίτης Γεώργιος Παπαγεωργιάδης (1881-1958), ἐκ Νεοχωρίου Καλλιπόλεως Δυτ. Θράκης. Ἐφημέριος καὶ ἱεροκήρυκας εἰς Ἱ. Ν. Ἁγίου Παντελεήμονος Ἀχαρνῶν. Λόγιος κληρικός, ἀποφοίτησε ἀπὸ τὴν Θεολογικὴ Σχολὴ τῆς Χάλκης τὸ 1906. Τὸ 1942 χειροτονήθηκε Μητροπολίτης Νευροκοπίου, ἀλλὰ δὲν μπόρεσε νὰ μεταβεῖ στὴν Ἐπαρχία του, λόγῳ τῆς Βουλγαρικῆς κατοχῆς. Παραιτήθηκε τὸ 1945.
Ἀρχιμανδρίτης Εὐστάθιος Σκάρπας (1886-1939) ἐκ Ζαγορίου Ἠπείρου. Ἐφημέριος καὶἱεροκήρυκας τοῦ Ἱ. Ν. Ἁγίου Ἐλευθερίου Πειραιῶς. Πτυχιοῦχος τῆς Νομικῆς καὶ τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ ΕΚΠΑ. Ἐξελέγη Ἐπίσκοπος Περιστερᾶς καὶ ὑπηρέτησε στὴ Μητρόπολη Ἰωαννίνων.
Ἀρχιμανδρίτης Προκόπιος Τζαβάρας (1888-1964), ἐκ Βαλτετσίου Ἀρκαδίας. Ἐφημέριος καὶἱεροκήρυκας Ἱ. Ν. Ἁγίου Παύλου, ὁδοῦ Ψαρρῶν. Ἡγούμενος Ἱ. Μ. Πεντέλης ἐξελέγη κατὰ σειρὰΜητροπολίτης Γόρτυνος καὶ Μεγαλοπόλεως, Μαντινείας καὶ Κυνουρίας, Κορινθίας.
Ἀρχιμανδρίτης Προκόπιος Παπαδόπουλος, Ἐφημέριος καὶ ἱεροκήρυκας Ἱ. Ν. Ἁγίου Λουκᾶ, ὁδοῦΠατησίων.
Ἀρχιμανδρίτης Πορφύριος Κυριακίδης, ἐφημέριος καὶ ἱεροκήρυκας Ἁγίας Τριάδος Κεραμεικοῦ(Ἐκ Κύπρου, Μισὸ 19ου αἰώνα – 1947). Ἦταν ὑποψήφιος γιὰ τὸν Ἀρχιεπισκοπικὸ θρόνο τῆςἘκκλησίας τῆς Κύπρου.
Ἀρχιμανδρίτης Θεόκλητος Σφήνας (1888-1950). Ἐφημέριος καὶ ἱεροκήρυκας τοῦ Ἱ. Ν. Ἁγίου Κωνσταντίνου Πειραιῶς. Τὸ 1943 ἐξελέγη Μητροπολίτης Γρεβενῶν
Ἀρχιμανδρίτης Ἰωακεὶμ Σμυρνιώτης, ἐφημέριος καὶ ἱεροκήρυκας Κηφισιᾶς (1885-1965), ἀπὸ τὸἌργος. Τὸ 1942 ἐξελέγη Μητροπολίτης Ξάνθης καὶ τὸ 1945 Μητροπολίτης Κιλκίς.
Ἀρχιμανδρίτης Θεοδώρητος Βασιλόπουλος, ἐφημέριος καὶ ἱεροκήρυκας Ἱ. Ν. Ἁγίου ΣτυλιανοῦἈθηνῶν. Λόγιος κληρικὸς συγγράψας τὸ 1927 τὴ μελέτη «Ὁποία ἡ πραγματικὴ σχέσις τοῦΧριστιανοῦ πρὸς τὸν πόλεμον».
Ἐκ τῶν λαϊκῶν παρέστη ὁ Φώτιος Ν. Φωτιάδης, ἰατρὸς ἐκ Κωνσταντινουπόλεως. Ἐγνώριζε ἄριστα τὴν καθαρεύουσα, ἀλλὰ ἀγωνίστηκε γιὰ τὴν καθιέρωση στὴν ἐκπαίδευση τῆς νεοελληνικῆς γλώσσας.
Πῶς διεσώθη ἡ συζήτησις
. Τὰ λεχθέντα ἐνώπιον τοῦ Ἀρχιεπισκόπου Χρυσοστόμου (Παπαδοπούλου) καὶ τὰ ἀπὸ αὐτὸνἀπαντηθέντα ὑπομνηματίσθηκαν σὲ Πρακτικὸ ἀμέσως ἀπὸ τὸν Ἀρχιμανδρίτη π. Γεώργιο Παπαγεωργιάδη, μὲ τὴν βοήθεια τοῦ Φώτη Φωτιάδη. Ἀντίγραφον τοῦ Πρωτοτύπου περιῆλθε στὰχέρια τοῦ Ἰωάννου Γ. Σαραντάρη, ἀδελφοῦ τοῦ Δημητρίου Γ. Σαραντάρη, ποὺ ἦταν πατέρας τοῦἐμπνευσμένου ποιητοῦ καὶ σημαντικοῦ χριστιανοῦ στοχαστοῦ Γεωργίου Σαραντάρη. Ὁ Ι. Γ. Σαραντάρης τὸ ἐξέδωσε μὲ δική του δαπάνη τὸ 1930, στὸ Τυπογραφεῖο τῶν Ἰωάννου καὶἈριστείδου Γ. Παπανικολάου, ποὺ ἦταν στὴν Ἀθήνα, στὴν ὁδὸ Ἑρμοῦ 116. Τίτλος τοῦ διασωθέντος φυλλαδίου εἶναι «Μία παρουσίασις ἐνώπιον τοῦ Μακαριωτάτου Ἀρχιεπισκόπου Ἀθηνῶν Κυρίου Χρυσοστόμου καὶ τὰ κατ’ αὐτὴν διαμειφθέντα κατὰ τὸ 1925». Ἐτιμᾶτο 5 δραχμὲς καὶ τὰ ἔσοδαἦσαν «πρὸς ὄφελος τοῦ Ὀρθοδόξου Ἐκκλησιαστικοῦ Συνδέσμου». Σημειώνεται ὅτι τὸ φυλλάδιον ἐδόθη στὸν Ἀρχιεπίσκοπο Χρυσόστομο καὶ ἐκεῖνος εἰς οὐδεμία διόρθωση προέβη.
*Θὰ ἀκολουθήσει Β΄ Μέρος μὲ τὴν ἐκκλησιαστικὴ κατάσταση σήμερα, σὲ σχέση μὲ αὐτὴν τοῦ 1925.
Αὐτὴ ἡ καταχώριση ἀναργήθηκε στὶς 25 Ἰούνιος 2024, 11:36 μ.μ. καὶ ἀρχειοθετήθηκε ὡς ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΑ. Μπορεῖτε νὰ παρακολουθήσετε τὶς ἀπαντήσεις μέσῳ τοῦ RSS 2.0.
Μπορεῖτε νὰ ἀφήσετε μιὰν ἀπάντηση ἢ μιὰ εἰδοποίηση σύνδεσης ἀπ’ τὸν δικό σας ἱστοχῶρο.
Το πρωτότυπο άρθρο ανήκει στο Χριστιανικὴ Βιβλιογραφία .