Του Σωτήρη Μ. Τζούμα
Μια «αθώα» θεσμική διαδικασία ή μήπως μια κίνηση με πολλαπλά μηνύματα; Η απόφαση του Οικουμενικού Πατριαρχείου να προχωρήσει σε αναθεώρηση του Καταστατικού Χάρτη της Εκκλησίας της Κρήτης δεν πέρασε απαρατήρητη. Αντίθετα, άναψε μια σπίθα που απειλεί να εξελιχθεί σε μεγάλη φωτιά στις σχέσεις Φαναρίου – Κρήτης.
1.Η χρονική συγκυρία
Η απόφαση του Οικουμενικού Πατριαρχείου να κινήσει διαδικασία αναθεώρησης του Καταστατικού Χάρτη (Κ.Χ.) συνέπεσε με:
- την κοίμηση του Μητροπολίτη Κυδωνίας & Αποκορώνου, αφήνοντας κενό σε μια από τις πιο δυναμικές μητροπόλεις της Κρήτης,
- την κατάθεση νομοσχεδίου από το Υπουργείο Παιδείας χωρίς προηγουμένως να έχει ενημερώσει την Εκκλησία της Κρήτης,δεδομένου ότι την αφορά,
- την καθυστέρηση της Εκκλησίας Κρήτης να εκλέξει νέο Μητροπολίτη για τους γνωστούς λόγους.
- την επιδίωξη του Πατριάρχη να βάλει χέρι και πόδι στις πολλές και πλούσιες Πατριαρχικές Σταυροπηγιακές Μονές της Κρήτης οι οποίες τον κρατούν εκτός αυτή τη στιγμή.
Η σύμπτωση αυτών των γεγονότων δημιουργεί την εντύπωση ότι η παρέμβαση του Πατριαρχείου δεν ήταν ουδέτερη αλλά στοχευμένη, εγείροντας υποψίες περί σκοπιμοτήτων.
2.Η αρχή της συγκεντρωτικής εξουσίας
Ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος παρουσιάζεται ως ο ηγέτης που λειτουργεί με λογική «ενός ανδρός αρχή».
Η πρακτική αυτή, που παρακάμπτει συχνά τις συνοδικές διαδικασίες, προκαλεί έντονο εκκλησιολογικό προβληματισμό:
- Περιορίζει τη συνοδικότητα που αποτελεί θεμέλιο λίθο της ορθόδοξης εκκλησιολογίας,
- Δημιουργεί την εικόνα ενός Πατριαρχείου που επιβάλλει αντί να διαλέγεται.
3.Ο κίνδυνος υποβάθμισης της Εκκλησίας της Κρήτης
Η Κρήτη απολαμβάνει το καθεστώς της ημιαυτόνομης Εκκλησίας. Και το προνόμιο αυτό το έχει κατακτήσει με το χρόνο και το έχει τιμήσει διαχρονικά. Με την αναθεώρηση, διατυπώνονται φόβοι ότι:
- θα χαθεί αυτός ο ιδιαίτερος χαρακτήρας,
- θα μετατραπεί σε απλή «επαρχία» του Φαναρίου, όπως συνέβη στις Μητροπόλεις της Δωδεκανήσου.
- ο Αρχιεπίσκοπος Κρήτης θα αποδυναμωθεί θεσμικά και θα μοιάζει περισσότερο με μητροπολίτη , αντί για επικεφαλής ημιαυτόνομης Εκκλησίας.
Αυτό ερμηνεύεται από πολλούς ως υποβάθμιση, που έρχεται σε αντίθεση με τον σεβασμό που έδειξαν οι προκάτοχοι του σημερινού Πατριάρχη.
4.Η φωνή του κλήρου και του λαού
Η Εκκλησία δεν είναι μόνο οι ιεράρχες αλλά και ο υπόλοιπος κλήρος και το πλήρωμα, ο λαός.
- Η διαδικασία φαίνεται να κινείται χωρίς καμία διαβούλευση με τον κρητικό λαό και τον τοπικό κλήρο.
- Δεν τεκμηριώνεται κάποια «ζωτική πνευματική ανάγκη» που να επιβάλλει την αλλαγή του Κ.Χ.
- Έτσι καλλιεργείται η αίσθηση μιας απόφασης η οποία θέλει να επιβληθεί άνωθεν,ερήμην του τοπικού εκκλησιαστικού σώματος.
- Διαγιγνώσκονται εγωιστικά κίνητρα και προθέσεις.
5. Η στάση της Ιεράς Επαρχιακής Συνόδου της Κρήτης
Η Σύνοδος της Εκκλησίας Κρήτης φαίνεται να έχει αιφνιδιαστεί:
- Οι Μητροπολίτες το πληροφορήθηκαν από το ανακοινωθέν της Συνόδου η οποί´α έσπευσε να κατοχυρώσει το θέμα ως αντικείμενο προς μελέτη σε επόμενη συνεδρίαση.
- Το εκ Κρήτης μέλος της Συνόδου Μητροπολίτης Αρκαλοχωρίου κ.Ανδρέας μπροστά στην καυτή πατάτα που παρουσίασε εν Συνόδω ο Πατριάρχης, δήλωσε άγνοια του θέματος και έλλειψη εξουσιοδότησης από την Επαρχιακή Σύνοδο για να την εκπροσωπήσει( με θετική ή αρνητική ψήφο) και γιαυτό αρνήθηκε να ψηφίσει ( και καλά έκανε).
- Ο Μητροπολίτης Γορτύνης κ. Μακάριος απουσίαζε λόγω ασθένειας της μητέρας του- αν και η απουσία του θεωρήθηκε προσχηματική και άφησαν υπονοούμενα για «προληπτική αποστασιοποίηση».
Το γεγονός αυτό ενισχύει την κριτική ότι το Πατριαρχείο παρέκαμψε τη Σύνοδο της Κρήτης και ενήργησε μονομερώς.Ο Παρριάρχης Ναρθοκομαίος για μια ακόμη φορά ακολουθώντας την προσφιλή του μέθοδο θέλησε να αιφνιδιάσει εκδικητικά.
6.Η «φωτιά» που πάει να ανάψει
Η υπόθεση της αναθεώρησης του Καταστατικού Χάρτη:
- δημιουργεί κλίμα καχυποψίας και έντασης μεταξύ Κρήτης και Φαναρίου,
- αναδεικνύει το ζήτημα της συνοδικότητας έναντι της πατριαρχικής συγκεντρωτικής εξουσίας,
- φέρνει στο προσκήνιο το ερώτημα:
- Θέλει το Πατριαρχείο να αναβαθμίσει ή να «απορροφήσει» την Εκκλησία της Κρήτης;
- αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο αντίδρασης από τον κρητικό λαό, εφόσον θεωρήσει ότι θίγεται η ιστορική, εκκλησιαστική και πνευματική του ταυτότητα.
Η «φωτιά» λοιπόν δεν είναι τυχαία μεταφορά: εάν δεν υπάρξει διάλογος, σεβασμός και θεσμική διαφάνεια, η ένταση μπορεί να λάβει χαρακτηριστικά μείζονος εκκλησιαστικού ζητήματος.Αν το Φανάρι νομίζει ότι η Κρήτη θα δεχθεί αδιαμαρτύρητα την υποβάθμιση της Εκκλησίας της, τότε ίσως υποτιμά μια ιστορική αλήθεια: οι Κρητικοί δεν σιωπούν εύκολα. Και η φωτιά που όπως προείπαμε σιγοκαίει σήμερα, αύριο μπορεί να γίνει μεγάλη πυρκαγιά.
Υ. Γ. Σε επόμενη ανάρτησή μας θα καταγράψουμε τις ιστορικές και εκκλησιαστικές ευθύνες του Αρχιεπισκόπου Κρήτης κ. Ευγενίου και όλων των Ιεραρχών της μεγαλονήσου, μπροστά στα γεγονότα που διαδραματίζονται και στις εξελίξεις που έρχονται.