Του Σωτήρη Μ. Τζούμα
Το ερώτημα για την «επόμενη ημέρα» στην Εκκλησία της Ελλάδος έχει αρχίσει να τίθεται πλέον με ένταση, όχι μόνο στους εκκλησιαστικούς κύκλους αλλά και σε επίπεδο κοινωνίας.
Μετά από σχεδόν δύο δεκαετίες στον Αρχιεπισκοπικό Θρόνο, η μακρά και ήπια ποιμαντορία του Αρχιεπισκόπου Ιερωνύμου φαίνεται να πλησιάζει προς την ολοκλήρωσή της – είτε βραχυπρόθεσμα, είτε μέσα στα επόμενα χρόνια. Αυτό γεννά εύλογα το ερώτημα: ποια Εκκλησία και σε τι κατάσταση θα την παραλάβει η επόμενη ηγεσία και ποιοι μπορεί να τη διαμορφώσουν;
Ένα μεταίχμιο εποχής
Ο Ιερώνυμος κυβέρνησε με σύνεση,με πραότητα αποφεύγοντας τις εντάσεις, προτιμώντας τη διακριτικότητα από τη δημόσια σύγκρουση. Όμως αυτή η σιωπή, σε μια εποχή έντονης κοινωνικής και ηθικής μετάβασης, άφησε την Εκκλησία με συχνά μουδιασμένα αντανακλαστικά: στην κρίση ταυτότητας της νέας γενιάς, στο δημογραφικό, στις σχέσεις Εκκλησίας-Κράτους, στο Μακεδονικό, στην επέλαση της τεχνολογίας, στην παρακμή των ενοριών, στην ανυπαρξία του ενοριακού έργου.
Η ανάγκη για επανεκκίνηση, για μια νέα «ειρηνική επανάσταση» όπως το 1998 με τον μακαριστό Χριστόδουλο, είναι πλέον έκδηλη.
Ο κόσμος αναζητά φωνή, προσανατολισμό, ελπίδα, αλλά και ηγεσία. Η Εκκλησία μοιάζει να χρειάζεται μια μεγάλη στροφή — όχι προς την πόλωση ή την πολιτικοποίηση, αλλά προς τον παρεμβατικό ρόλο με πνευματικό βάθος και κοινωνική συνέπεια.
Οι Υποψήφιοι του Θρόνου: Στάθμιση Προσωπικοτήτων
Ας δούμε όμως τους πρωταγωνιστές της επόμενης μέρας, όπως ακούγονται τουλάχιστον αυτή τη στιγμή,σε επισκοπικά και δημοσιογραφικά γραφεία:
1. Σύρου Δωρόθεος
Έμπειρος, μετριοπαθής, με ευρύ φάσμα επαφών τόσο στον πολιτικό όσο και στον εκκλησιαστικό χώρο. Θεωρείται ένας από τους πλέον συναινετικούς ιεράρχες, με εκκλησιαστική σοβαρότητα και προσβάσεις στην παρούσα πολιτική ηγεσίας του τόπου. Διατηρεί ερείσματα αλλά ερωτηματικό παραμένει η δυναμική του ως ηγέτης μιας μεταβατικής ή και μεταρρυθμιστικής Εκκλησίας.Δεν του αρέσει να παίρνει θέσεις σε αυτά που γίνονται ή ακούγονται.
Πιθανότητες: Υψηλές, εάν προκριθεί λύση συνέχειας και ισορροπίας και αν τη μέρα που θα γίνει η εκλογή εξακολουθεί να είναι Πρωθυπουργός ο Μητσοτάκης.
2. Μεσσηνίας Χρυσόστομος
Καθώς είναι από τους πλέον μορφωμένους και λόγιους ιεράρχες, με θεολογικό κύρος και διεθνή παρουσία, ο Μεσσηνίας θεωρείται υπολογίσιμη υποψηφιότητα. Έχει λόγο, έχει παρουσία, έχει και «φωνή» και για να μιλά αλλά και για να ψάλλει!! Όμως η έντονη προσωπικότητα και η ευθύτητα του λόγου του δημιουργούν συχνά διχαστικά αισθήματα στο σώμα της Ιεραρχίας. Αγαπητός στους νέους, αλλά συγκρατημένα αποδεκτός από πιο παραδοσιακούς ιεράρχες.
Πιθανότητες: Μετριο-υψηλές, εξαρτώμενες από τους συσχετισμούς.Πρέπει να αρχίσει να ετοιμάζεται για την επόμενη ημέρα αν τον ενδιαφέρει πραγματικά!
3. Πατρών Χρυσόστομος
Συντηρητικός, σεβάσμιος, με κύρος και θεολογική συγκρότηση. Αν και λιγότερο προβεβλημένος, διαθέτει σταθερή βάση στήριξης από σοβαρούς Ιεράρχες και θεωρείται «ασφαλής λύση». Εκπροσωπεί περισσότερο τη διατήρηση της ησυχίας παρά της ριζοσπαστικής στροφής.
Πιθανότητες: Μεσαίες. Πρέπει να πείσει ότι θα φέρει τον αέρα της ανανέωσης που χρειάζεται η Εκκλησία.
4. Χαλκίδος Χρυσόστομος
Ανερχόμενος και ιδιαίτερα αγαπητός εντός Εκκλησίας. Θεωρείται προσγειωμένος,μεθοδικός και με σχέδιο. Δεν είναι τυχαίο που θεωρείται ο Αρχιερεύς που κατάφερε να προωθήσει σε καίριες αρχιερατικές θέσεις αρκετά από τα παιδιά του και ετοιμάζεται και για τον επόμενο. Έχει δεχθεί θετικές αξιολογήσεις για το ποιμαντικό του έργο.Και έχει το χάρισμα να πείθει!
Πιθανότητες: Ανερχόμενες. Αν αναζητηθεί μια «ήπια» αλλαγή φρουράς.
5. Πειραιώς Σεραφείμ
Εκπροσωπεί τον καθαρό και σκληρό εκκλησιαστικό συντηρητισμό, με θεολογική συνέπεια, αλλά και έντονες δημόσιες παρεμβάσεις που ενοχλούν τους άθεους αλλά ικανοποιούν τους πιστούς. Είναι αγαπητός σε έναν πυρήνα παραδοσιακών ιεραρχών, αλλά αποκρουστικός σε άλλους.Συχνά δημιουργεί πολωτική συμπεριφορά αλλά δεν τον ενοχλεί καθόλου! Μάλλον το απολαμβάνει! Είναι παλληκάρι! Δεν διστάζει να τα λέει στον Πατριάρχη με σεβασμό μεν αλλά έξω από τα δόντια.
Πιθανότητες: Υψηλές για ρόλο επιρροής στο μέλλον.Εκφράζει την Εκκλησία που χάνεται.
6. Δημητριάδος Ιγνάτιος
Δραστήριος, εξωστρεφής, με διοικητική εμπειρία και ευρωπαϊκό προφίλ. Υπήρξε διάδοχος του Χριστόδουλου στον Βόλο, και αυτό του δίνει μια «κληρονομιά», αλλά ίσως και έναν ρόλο «γέφυρας» με το παρελθόν. Κάποιοι τον βλέπουν ως ρυθμιστικό παράγοντα.Τελευταία ακούγεται ότι έχει κάνει συμμαχία με τον Νέας Κρήνης Ιουστίνο που δεν κρύβει τις φιλοδοξιές του προφανώς όταν υπάρξει κάποια καραμπόλα.
Πιθανότητες: Μέτριες. Περισσότερο ως ρυθμιστής παρά υποψήφιος αιχμής.Σίγουρα θα παίξει τον ρόλο του!
7. Κερκύρας Νεκτάριος
Σοβαρός και μαχητικός Ιεράρχης. Τολμά να λέει τα πράγματα με το όνομά τους. Την εποχή της πανδημίας ενέγραψε ισχυρή υποθήκη και ο λαός τον ξεχώρισε γιαυτό. Σε μετρήσεις της κοινής γνώμης που έγιναν τότε βγήκε πρώτος στις προτιμήσεις του κόσμου. Μετριοπαθής αλλά και ρηξικέλευθος όταν πρέπει.Το … «καλώς τον λεβέντη» που απηύθυνε στον Κασσελάκη όταν τον επισκέφθηκε και του το καταλογίζουν κάποιοι στα αρνητικά,ήταν διττής σημασίας. Αλλιώς θα του έλεγε… «καλώς την κοπελιά»! Σίγουρα θα διαδραματίσει τον δικό του ρόλο τη μέρα εκείνη.
Η νέα γενιά: Η ήρεμη δύναμη;
Η πιθανότητα να διεκδικήσει τον Θρόνο η νέα γενιά δεν είναι αμελητέα, ιδιαίτερα αν υπάρξει σύγκρουση παλαιών και «κατακερματισμός» των ψήφων λόγω των πολλών υποψηφιοτήτων που ενδεχομένως να υπάρξουν. Το ξαναζήσαμε αυτό και κατά το 1998, επί εκλογής Χριστοδούλου, αλλά ο Χριστόδουλος ξεχώρισε από την πρώτη στιγμή! Σε μία τέτοια περίπτωση, θα έλθει στο προσκήνιο η νέα γενιά Ιεραρχών:
- Νέας Ιωνίας Γαβριήλ: Νέος, κοινωνικά παρών, με έργο και ευρεία αποδοχή. Αν και νεότερος ηλικιακά, θεωρείται ένας από τους πλέον αγαπητούς Μητροπολίτες πανελληνίως. Μέσα σε λίγα χρόνια έκανε όσα οι άλλοι δεν έχουν κάνει μία ολόκληρη ζωή. Τη μέρα που θα φεύγει από τη Νέα Ιωνία θα βλέπει πίσω του και θα καμαρώνει γιατί κάθε γωνιά θα φέρει πάνω της το όνομά του. Δεν είναι τυχαίο που επί των ημερών του δεν συζητούνται πλέον πολιτικές διαφορές στο περίεργο συνοθύλευμα πολιτικών που έχει η επαρχία του. Όλοι συμφωνούν πως ο μόνος στόχος τους είναι η πρόοδος για το καλό του λαού μας. Και αυτό είναι επιτυχία δια χειρός Γαβριήλ και ανεξαρτήτως εξελίξεων ο ιστορικός του μέλλοντος θα του το πιστώσει!
- Φθιώτιδος Συμεών: Εξωστρεφής, με υψηλή δημόσια παρουσία, καλή σχέση με την πολιτεία και νεανικό πνεύμα. Μέσα σε λίγα χρόνια κατάφερε να συζητείται πανελληνίως για το έργο του και την εξωστρεφή ποιμαντική δράση του. Με πλούσιο πνευματικό και φιλανθρωπικό έργο. Ο κλήρος της επαρχίας του τον αγαπά και τον παραδέχεται και ο λαός της Φθιώτιδας χαίρεται που έχει ένα τόσο δραστήριο και δημιουργικό ποιμενάρχη.Έχει και εχθρούς αλλά πριν προλάβουν να τον πειράξουν μένουν πίσω του ως στήλες άλατος.
- Θεσσαλονίκης Φιλόθεος: Διάδοχος του Ανθίμου, με προφίλ ισορροπίας. Η συνύπαρξη του έκανε καλό γιατί έβγαλε ένα γλυκό και σεβαστικό προφίλ. Καλείται να χαράξει τη δική του πορεία σε μια δύσκολη Μητρόπολη και μέχρι στιγμής τα έχει καταφέρει κατά τρόπο θαυμαστό.Δεν είναι τυχαίο που μέσα σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα γίνεται λόγος για το νέο Θεσσαλονίκης. Εξάλλου με τις επιλογές και τις αποφάσεις του δείχνει τα ηγετικά του προσόντα και κυρίως πως δεν σηκώνει μυίγα στο σπαθί του.Ακούει γνώμες αλλά στο τέλος κάνει πάντα αυτό που ο ίδιος θεωρεί ως συμφέρον προς την Μητρόπολη. Έστω και αν οι επιρροές που έχει από ορισμένους δεν είναι πάντα τόσο αθώες όσο φαίνονται!
- Λαρίσης Ιερώνυμος:Ιδιαίτερα μορφωμένος και δραστήριος. Ιεράρχης που δεν φοβάται να σπάσει τα αυγά για να κάνει το σωστό και αν θεωρήσει ότι αυτό θα βοηθήσει το ποίμνιό του. Κινείται μεθοδικά αν και όσοι παρακολουθούν το έργο του και τις επιλογές του θεωρούν ότι πρέπει αρχίσει να να αμβλύνει σιγά-σιγά τις γωνίες που συχνά ο ίδιος δημιουργεί στον εαυτό του για άμυνα.
Αναφερθήκαμε παρεπιπτόντως στην εν αναμονή νέα γενιά Ιεραρχών που θα μπορούσε να παίξει κάποιο ρόλο την επόμενη μέρα. Αν όχι στην αμέσως επόμενη εκλογή σίγουρα όμως στην μεθεπόμενη .
Μάλιστα αν υπάρξει ανάγκη για μια πιο ριζική στροφή, κάποιος από αυτούς μπορεί να λειτουργήσει ως «έκπληξη», ιδίως σε μια μεταβατική φάση όπου το εκλογικό σώμα θέλει αλλαγή με ασφάλεια.
Πότε θα είναι αυτή η “επόμενη μέρα”;
Η μεγάλη αγωνία εστιάζεται στο πότε θα έρθει η αλλαγή. Ο Ιερώνυμος, αν και επιβαρυμένος ηλικιακά και με εμφανή κόπωση, δεν έχει δείξει πρόθεση παραίτησης.
Και καλά κάνει!
Όσο και αν ενοχλούνται μερικοί και ίσως και οι ενδιαφερόμενοι.Πιθανόν να παραμείνει είτε μέχρι την παρέλευση της 20ετίας (2028), είτε μέχρι να το επιτρέψει η υγεία του.
Ωστόσο, οι επόμενες εκλογές μπορεί να έρθουν ξαφνικά — είτε αύριο, είτε μέσα στα επόμενα δύο ή τρία χρόνια. Το σίγουρο είναι ότι η Ιεραρχία και ο λαός την αναμένουν.
Η ανάγκη για επανεκκίνηση
Η Εκκλησία της Ελλάδος, με την απουσία της από τον δημόσιο διάλογο στα κρίσιμα ζητήματα της εποχής — παιδεία, δημογραφικό, τεχνητή νοημοσύνη, κοινωνική συνοχή — χρειάζεται νέα πνοή. Χρειάζεται έναν Αρχιεπίσκοπο που θα μιλά όχι μόνο για την Εκκλησία, αλλά και με την κοινωνία.
Ίσως είναι η ώρα όχι απλώς για μια αλλαγή προσώπων, αλλά για μια θεσμική ανανέωση, για μια Εκκλησία που θα ξαναμιλήσει στη γλώσσα των ανθρώπων, με ευθύτητα, ελπίδα και φως.