🔺 Του Σωτήρη Μ. Τζούμα
Το διοικητικό σύστημα της Εκκλησίας της Ελλάδος είναι, εκ του Καταστατικού Χάρτη, Συνοδικό. Δηλαδή, θεμελιώνεται στην ισοτιμία γνώμης και ψήφου, με την αρχή ότι «η άποψη πλειόνων κρατείτω». Με άλλα λόγια, η βούληση της πλειοψηφίας επικρατεί. Δεν είναι τυχαίο πως πολλοί θεολόγοι και εκκλησιαστικοί παρατηρητές έχουν χαρακτηρίσει την Εκκλησία της Ελλάδος ως εκείνη με την πιο άρτια μορφή Συνοδικότητας, μεταξύ όλων των Ορθοδόξων Εκκλησιών.
Ωστόσο, η πράξη συχνά διαψεύδει τη θεωρία. Ο θεσμός έχει περάσει, διαχρονικά, από συμπληγάδες: κρίσεις, αντιπαλότητες, συγκρούσεις προσώπων, αλλά και ισχυρές προσωπικότητες που, αντί να αναδείξουν τη Συνοδικότητα, την οδήγησαν σε απαξίωση και σε έναν ιδιότυπο ευτελισμό.
Η Συνοδικότητα δεν είναι πια ο σφυγμός της Εκκλησίας, είναι ένα ωραίο σύνθημα, ένας τίτλος χωρίς περιεχόμενο.
Γιατί;
Η αλήθεια δεν μπορεί να αποκρυφθεί: οι μακροχρόνιες θητείες των Αρχιεπισκόπων τούς καθιστούν, εν δυνάμει, «αισυμνήτες» – για να χρησιμοποιήσουμε την εκκλησιαστική ορολογία.
Αφού ο εκάστοτε Αρχιεπίσκοπος εδραιώσει τη θέση του, η Συνοδικότητα μεταβάλλεται σταδιακά σε Αρχιεπισκοποκεντρικό σύστημα. Τότε η Ιερά Σύνοδος χάνει τη θεσμική της ισχύ και καταλήγει να εκτελεί τις ειλημμένες αποφάσεις του «Πρώτου». Ο Αρχιεπίσκοπος αποφασίζει ακόμη και στο «παρά ένα», και οι Ιεράρχες απλώς συντάσσονται. Οι Ιεράρχες εκτελούν. Όχι συλλογικότητα, αλλά πειθαρχία, όχι έμπνευση, αλλά χειραγώγηση.
Επί ημερών του Αρχιεπισκόπου Ιερωνύμου, αυτή η πραγματικότητα έχει παγιωθεί και, δυστυχώς, έχει καταστεί κανόνας. Αυτό γίνεται πιο εμφανές σε κάθε εκλογή νέου Μητροπολίτη, όπου η προσωπική επιθυμία του Αρχιεπισκόπου προηγείται και η «παρέμβαση» του Αγίου Πνεύματος φαίνεται –τουλάχιστον ανθρώπινα– να αποσύρεται σιωπηρά. Η έννοια του «χρίσματος», δεν θυμίζει πλέον μυσταγωγία, αλλά μια απλή ανακοίνωση προτίμησης.
🔺Η επικείμενη Ιεραρχία και τα διλήμματα
Η Ιερά Σύνοδος της Ιεραρχίας συγκαλείται την επόμενη εβδομάδα στην ετήσια τακτική συνεδρία της. Στην ατζέντα δεσπόζει η εκλογή δύο νέων Μητροπολιτών –της ακριτικής και ιστορικής Μητροπόλεως Δρυϊνουπόλεως, Πωγωνιανής και Κονίτσης, καθώς και της Αποστολικής Μητροπόλεως Κορίνθου– αλλά και τριών νέων βοηθών Επισκόπων.
🔺Η εκλογή των Επισκόπων θεωρείται διαδικαστική υπόθεση, χωρίς εκπλήξεις.
Η Ιεραρχία καλείται να εκλέξει σε Επισκόπους τρεις ήδη προβεβλημένους και αξιόλογους κληρικούς:
▪️Τον Αρχιγραμματέα της Συνόδου, Αρχιμ. Ιωάννη Καραμούζη, ο οποίος εκ της θέσεως του δεν θα αργήσει να προαχθεί σε Μητροπολίτη. Είναι ένας σεμνός και αξιόλογος κληρικός. Δεν του αρέσει να προκαλεί και να επιδεικνύεται. Αντιθέτως μένει πάντα στα μετόπισθεν του Αρχιεπισκόπου.
▪️Τον Πρωτοσύγκελλο της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών, Αρχιμ. Βαρνάβα Θεοχάρη.Πρόκειται για έναν ταλαντούχο νέο κληρικό με πολλά προσόντα αλλά και ένα μεγάλο ελάττωμα: ακολούθησε τον εντελώς αντίθετο δρόμο των προκατόχων του στη θέση αυτή. Και συγκεκριμένα των νυν Μητροπολιτών Νέας Ιωνίας Γαβριήλ, Ιωαννίνων Μαξίμου και -κυρίως- Φθιώτιδος Συμεών. Άφησε κενό χώρο να τον καταλάβουν άλλοι που ήλθαν και έφυγαν νύχτα ή εδραιώθηκαν! Αν βάδιζε στα χνάρια των προκατόχων του σήμερα θα ήταν ήδη Μητροπολίτης μεγάλης Μητροπόλεως.
Προτίμησε το λάθε βιώσας. Αλλά δεν βγαίνει πάντα σε καλό αυτό,όταν έχεις να κάνεις με μεγάλα θηρία.
▪️Τον Πρωτοσύγκελλο της Ιεράς Μητροπόλεως Βεροίας, Αρχιμ. Αθηναγόρα Μπίρδα.Είναι ένας εξαίρετος κληρικός, με ταπεινό φρόνημα και με αγάπη προς όλους. Παρά την επιβλητική και πληθωρική Πατριαρχική φυσιογνωμία του-Αθηναγόρας γαρ- έχει καρδιά και ψυχή μικρού παιδιού. Επιτελεί τα καθήκοντα του με αφοσίωση και αυταπάρνηση και βρίσκεται πάντα στο πλευρό του Γέροντά του Μητροπολίτη Βεροίας Παντελεήμονος, χωρίς να επιζητά τιμές και εξουσίες ή λειτουργώντας ως αντ´αυτού. Εχω γνωρίσει όλα τα πνευματικά αναστήματα του Σεβ. Βεροίας από τα χρόνια του Χριστοδούλου ως Μητροπολίτη Δημητριάδος. Ο π Αθηναγόρας και ο μακαριστός π. Παντελήμων, ηγούμενος της Ι. Μονής Δοβρά έχουν ξεχωριστή θέση στην καρδιά μου και στην προσευχή μου.
Οι εκλογές αυτές θεωρούνται «κλειδωμένες», χωρίς περιθώριο έκπληξης ή διαφοροποίησης – μια τυπική επικύρωση ειλημμένων αποφάσεων.
Διαφορετική ήταν η εικόνα πέρυσι, όταν μερίδα της Ιεραρχίας επέλεξε να πικράνει τον Σεβ. Μητροπολίτη Καισαριανής Δανιήλ και να ευτελίσει την εκλογική διαδικασία εκλέγοντας στη θέση του εκλεκτού του Σεβ. Δανιήλ αδικημένου Αρχιμ. Καλλινίκου Νικολάου, το τρίτο πρόσωπο του ψηφοδελτίου, εκλεγέντα Αρχιμ. Χριστόδουλο Κοτσίφη.Ήταν μία πράξη όχι απλώς ασεβής, αλλά προσβλητική για την ίδια τη Συνοδικότητα. Και όλα αυτά σε μια περίοδο που συγκλόνιζε το Χριστεπώνυμο πλήρωμα το φαινόμενο των δακρύων της Παναγίας στον Άγιο Δημήτριο Βύρωνα.
Όταν τα δάκρυα στέρεψαν, στέρεψε μαζί και η στοιχειώδης ντροπή. Σήμερα, κανείς δεν συγκινείται, κανείς δεν ταράζεται που τα δάκρυα της Παναγίας έπαψαν να μας θυμίζουν την κατάντια μας. Δεν ιδρώνει το αυτί κανενός μπροστά στην εκτροπή αυτή.
Ωστόσο το μεγάλο βάρος της εκλογικής διαδικασίας πέφτει στην επιλογή των δύο νέων Μητροπολιτών. Η στάση του Αρχιεπισκόπου είναι το καθοριστικό στοιχείο.
Μέχρι και πριν λίγες ημέρες, ο κ.Ιερώνυμος δεν είχε αποκαλύψει τις προτιμήσεις του, αφήνοντας τους Ιεράρχες σε αναμονή και σε αναζήτηση πληροφοριών.
Είναι χαρακτηριστικό ότι, παραδοσιακά, την επομένη του Σταυρού εξέφραζε τις προτιμήσεις του, πριν από κάθε εκλογική διαδικασία. Εφέτος, όμως, παρέμενε σιωπηλός, με αποτέλεσμα οργιώδεις φήμες να κατακλύσουν τον εκκλησιαστικό χώρο και η παράθεση των ονομάτων των υποψηφίων να έχει δημιουργήσει μια τεράστια πασαρέλα υποψηφιοτήτων. Μόνο ο Ιερώνυμος μπορεί να τα κάνει αυτά. Στο παιχνίδι της εξουσίας είναι άπαιχτος. Τους κάνει όλους να βουρλίζονται και εκείνος προφανώς το απολαμβάνει!
🔺Οι υποψηφιότητες για την Κόνιτσα
▪️Στην περίπτωση της Μητροπόλεως Κονίτσης, το όνομα του Αρχιμ. Σπυρίδωνα Κατραμάδου ακούστηκε επίμονα εξ αρχής όταν χήρεψε η Μητρόπολη. Βιάστηκε ο ίδιος να εκθέσει τον υποψηφιότητά του. Και δεν ήταν η πρώτη φορά.
▪️ Αντίπαλός του στις φήμες ο Αρχιμ. Νικόλαος Λιόλιος, ο οποίος υπηρέτησε για χρόνια στο πλευρό του μακαριστού Μητροπολίτη Ανδρέα. Θα μπορούσε υπό άλλας συνθήκες να αποτελέσει τον εκλεκτό υποψήφιο και πρόβληση του ίδιου του μακαριστού Ανδρέα και μάλιστα ύστερα από παραίτηση. Αλλά φαίνεται πως «σκόνταψε» πάνω στον λαϊκό συνεργάτη που έλυνε και έδενε στη Μητρόπολη και επηρέαζε τον Μητροπολίτη. Αυτό χάλασε τη σούπα. Και οι δύο επισκέφθηκαν τον Αρχιεπίσκοπο σε διαφορετικούς χρόνους και πήραν ευχή για «να κάνουν τον αγώνα τους», κατά την προσφιλή έκφραση του Αρχιεπισκόπου όταν θέλει να αποφύγει δεσμευτικές απαντήσεις.
▪️Κάποια στιγμή τον εκκλησιαστικό χώρο κατέκλυσε η πληροφορία ότι οι δύο ισχυροί και προβεβλημένοι Μητροπολίτες Νέας Ιωνίας Γαβριήλ και Ιωαννίνων Μάξιμος εξασφάλισαν από τον Αρχιεπίσκοπο το χρίσμα για τον ηγούμενο του μεγάλου Μετεώρου Αρχιμ. Νήφωνα Καψάλη. Η είδηση μάλιστα διαδόθηκε με αστραπιαία ταχύτητα και εγράφη στον τοπικό τύπο του νομού Τρικάλων. Πλην όμως το χρίσμα ναι μεν δόθηκε αλλά δεν έδεσε επαρκώς. Ο Αρχιμ. Νήφων έμεινε για δεύτερη φορά με την χαρά της αναμονής. Την πρώτη ήταν κατά την εκλογή του νέου Μητροπολίτη Σταγών και Μετεώρων. Αναδείχθηκε ο Σεβ. Θεόκλητος ( Λαμπρινάκος), πρόβληση του Σεβ. Μεσσηνίας Χρυσοστόμου και της ομάδας του. Ο π. Νήφων είναι ένας αξιόλογος κληρικός της Εκκλησίας μας.Ηταν ο στενότερος συνεργάτης του πρώτου Μητροπολίτη της αρτισύστατης προσωποπαγούς αρχικά Μητροπόλεως Σταγών και Μετεώρων Μακαριστού Σεραφείμ και εργάστηκε συστηματικά και με αυταπάρνηση στην εδραίωση και στην οργάνωσή της. Επέλεξε τον μοναχικό βίο και μέχρι σήμερα χαίρει της εκτίμησης και του σεβασμού όλης της Θεσσαλίας. Στο πετραχήλι του ακουμπούν χιλιάδες ψυχές. Είναι κρίμα που δοκιμάζεται για δεύτερη φορά. Αλλά όλοι υπηρετούμε το σχέδιο του Θεού.
▪️Επίσης, ακούστηκε έντονα και το όνομα του Αρχιμ. Θεολόγου Αλεξανδράκη, γνωστού για το έργο του στην επιμόρφωση του ιερού κλήρου στην Ελλάδα και για την εκπαιδευτική αναβάθμιση της Εκκλησίας μας.
Ο Αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος και το συγγενικό περιβάλλον του είναι υποχρεωμένοι προσωπικά στις υπηρεσίες και στις εξυπηρετήσεις του π. Θεολόγου. Αλλά αυτά την ώρα της κρίσης φαίνεται ότι δεν μετρούν.
Αξίζει να αναφέρουμε την πληροφορία ότι ο Μητροπολίτης Μεσογαίας Νικόλαος απέστειλε επιστολή στον Αρχιεπίσκοπο, αναδεικνύοντας την καταλληλότητα του π. Θεολόγου για την συγκεκριμένη Μητρόπολη και μάλιστα επιχειρηματολογώντας για το θέμα αυτό.
▪️Τελικά, όμως, οι πληροφορίες συγκλίνουν ότι η επιλογή του Αρχιεπισκόπου κατέληξε στον Επίσκοπο Σταυροπηγίου Αλέξιο, έναν σεμνό και έμπειρο κληρικό που, παρά την ατυχή συγκυρία να εκλεγεί και να εκπέσει μέσα σε λίγα λεπτά από Μητροπολίτης Γλυφάδας, διέγραψε έκτοτε μια αξιόλογη πορεία.Δεν αντέδρασε μετά την εκλογή. Σιώπησε. Και στην Αρχιεπισκοπεία Ιερωνύμου η σιωπή ανταμείβεται. Εξελέγη Επίσκοπος και τώρα προάγεται σε Μητροπολίτη.
🔺Η Μητρόπολη Κορίνθου και τα πρόσωπα
Για την Κόρινθο, το τοπίο ήταν μέχρι σήμερα εξίσου θολό. Στην αρχή, ακούστηκε ο Αρχιγραμματέας της Συνόδου, π. Ιωάννης Καραμούζης, λόγω πνευνατικής σχέσης με τον μακαριστό Μητροπολίτη Κορίνθου Διονύσιο.Προέρχονται και οι δύο από την ίδια πνευματική δεξαμενή της Χαλκίδας.
Ο Αρχιεπίσκοπος, ωστόσο, έκοψε κάθε συζήτηση, δηλώνοντας ότι τον χρειάζεται ακόμη στη θέση του.Η προαγωγή του σε Επίσκοπο γλυκαίνει προσωρινά την απογοήτευσή του. Αλλά με τον Ιερώνυμο οι Επίσκοποι έχουν καλή τύχη και βρίσκουν τον δρόμο της προαγωγής.
Επίσης ο Βοηθός Επίσκοπος της Ι. Μητροπόλεως Κορίνθου Κεγχρεών Αγάπιος χαίρει της εκτιμήσεως πολλών Ιεραρχών και θα αποτελέσει την μεγάλη έκπληξη στο Τριπρόσωπο. Όλοι έχουν εκτιμήσει τη στάση του κοντά στον μακαριστό Μητροπολίτη Διονύσιο αλλά και στη συνέχεια. Και το σπουδαιότερο: δεν σήκωσε το τηλέφωνο να πει ψηφίστε με. Αυτό είναι το εκκλησιαστικό ήθος του. Προς τιμήν του ο Τοποτηρητής της Μητροπόλεως Σεβ. Καλαβρύτων Ιερώνυμος μίλησε με πολύ καλά λόγια στον Αρχιεπίσκοπο και προς τους συνεπισκόπους του και αυτό θα αποτυπωθεί στην εκλογική διαδικασία.
Έν κατακλείδι η μάχη για την Μητρόπολη Κορίνθου φάνηκε προς στιγμήν να περιορίζεται ανάμεσα στον π. Νικόδημο Φαρμάκη, Γενικό Διευθυντή της ΕΚΥΟ, και στον Θεοφ. Επίσκοπο Θεσπιών Παύλο.
Μάλιστα οι φήμες έφεραν τον Αρχιεπίσκοπο να θέλει να ρίξει και τους δύο στη μάχη και όποιος βγει. Το έχει ξανακάνει. Οταν δεν θέλει να ακουστεί ότι… «ο Αρχιεπίσκοπος έχασε την εκλογή». Πλην όμως άλλαξε γνώμη και αποφάσισε να παίξει με ευθύ τρόπο. Δύο λόγια για τα δύο φαβορί.
🔺 Ο π. Νικόδημος Φαρμάκης θεωρείται ικανός και δραστήριος κληρικός και με όραμα. Στα χρόνια που ηγείται της ΕΚΥΟ έχει κάνει μικρά και μεγάλα θαύματα. Έχει κάνει και αστοχίες αλλά όταν έχεις όραμα και παράγεις έργο κάνεις και λάθη.
Οι αλάνθαστοι είναι στα νεκροταφεία ή απλά απολαμβάνουν τη θέση που κατέχουν και λένε σε όλα ναι,γιατί δεν μπορούν να κάνουν τίποτα.Δυστυχώς ο π. Νικόδημος έχει αποκτήσει-όχι ανεξήγητα- πολλούς εχθρούς μέσα στον εκκλησιαστικό χώρο. Βλέπετε οι Αρχιερείς μας δεν θέλουν να εισχωρούν εύκολα στους κόλπους της Ιεραρχίας οι «ενοχλητικοί ικανοί». Θέλουν τον χώρο τους μια «κλειστή κάστα» απόλυτα ελεγχόμενη. Η υποψηφιότητα του π. Νικοδήμου Φαρμάκη φαίνεται, όπως όλα δείχνουν, να πηγαίνει πίσω. . Το γεγονός αυτό προκαλεί εύλογα ερωτήματα, καθώς ο Αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος φαίνεται να παραμερίζει έναν στενό συνεργάτη δεκαπέντε ετών – τόσα χρόνια υπηρέτησε ο π. Νικόδημος δίπλα του με αφοσίωση. Είναι δύσκολο να ερμηνεύσει κανείς μια τέτοια στάση, αν δεν λάβει υπόψη το γενικότερο πλαίσιο: στην Εκκλησία της Ελλάδος, όπου έχει παγιωθεί ένα αρχιεπισκοποκεντρικό σύστημα, η βούληση του Αρχιεπισκόπου υπερισχύει και καθορίζει τις εξελίξεις. Έτσι, οι υπόλοιποι Ιεράρχες περιορίζονται ουσιαστικά στον ρόλο της επικύρωσης μιας ήδη ειλημμένης απόφασης, χωρίς ουσιαστικό περιθώριο παρέμβασης.
🔻Ο Επίσκοπος Θεσπιών Παύλος, από την άλλη, έχει το πλεονέκτημα της καλής σχέσης με τον Αρχιεπίσκοπο, μέσω του Μητροπολίτου Φθιώτιδος Συμεών. Συμμετείχε στην εκλογική διαδικασία για την ανάδειξη νέου Μητροπολίτη Φιλίππων. Έκανε μια αξιοπρεπή εμφάνιση χωρίς να προκαλέσει. Συνεργάστηκε άψογα με τον εκλεγέντα Μητροπολίτη Φιλίππων Στέφανο. Έκτοτε ο Μητροπολίτης Φθιώτιδος Συμεών υπήρξε ο καλός αγγελιαφόρος του προς τον Μακαριώτατο. Και η προσπάθεια αυτή δεν άργησε να φέρει καρπούς. Εξελέγη Βοηθός Επίσκοπος του Αρχιεπισκόπου και μάλιστα με τον τίτλο που έφερε ο Συμεών πριν εκλεγεί Φθιώτιδος.
Σήμερα ακούστηκε ότι η ζυγαριά γέρνει ανοιχτά προς το μέρος του. Αν επιβεβαιωθεί η πρόβλεψη, θα πρόκειται για μια εξέλιξη με ιδιαίτερο συμβολισμό: θα χαρεί αφ´ενός η ψυχή του Μακαριστού Φιλίππων Προκοπίου και αφ´ετέρου αποτελεί μια άτυπη εξιλέωση του Αρχιεπισκόπου προς τον μακαριστό Μητροπολίτη Φιλίππων Προκόπιο, πνευματικό πατέρα του Θεσπιών Παύλου, με τον οποίο είχε συγκρουστεί στο παρελθόν και του είχε φερθεί σκαιότατα στην τελευταία Ιεραρχία που συμμετείχε.
Ωστόσο, δεν μπορώ να μην κάνω μια παρατήρηση- επισήμανση: ποιο το νόημα των εκλογών Επισκόπων, όταν λίγο αργότερα οι ίδιοι προάγονται σε Μητροπολίτες; Αν ο Αρχιεπίσκοπος είχε εξαρχής κατά νου την προαγωγή των συγκεκριμένων κληρικών, για ποιον λόγο να προηγηθεί η εκλογή τους ως Επισκόπων; Δεν θα ήταν προτιμότερο να εκλέγονται Επίσκοποι εκείνοι από τους κληρικούς που επιθυμούν να παραμείνουν σε αυτήν τη διακονία και να χαρούν την Αρχιερωσύνη τους από τη θέση του Επισκόπου;
🔺Το ισχύον δόγμα
Ο Αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος μετά από εξήντα εκλογές νέων Ιεραρχών έχει εδραιώσει με το σπαθί του έναν κανόνα: η Συνοδικότητα να λειτουργεί αλλά ως φύλλο συκής. Εκείνος αποφασίζει, οι υπόλοιποι απλώς επικυρώνουν τις αποφάσεις του. Και έχει αυτό το δικαίωμα όταν έδωσε σε τόσους Αρχιερείς την Αρχιερωσύνη. Και είναι ο μοναδικός Αρχιεπίσκοπος στην Εκκλησία μας με μηδέν αντιπολίτευση. Και αυτό είναι αποκλειστικά δικό του κατόρθωμα.
Ωστόσο η πραγματικότητα είναι γυμνή: η Εκκλησία της Ελλάδος όπως και οι άλλες ορθόδοξες Εκκλησίες δεν εκλέγουν, αλλά διορίζουν. Το Άγιο Πνεύμα, που οι Πατέρες επικαλούνταν, στις εκλογές που γίνονται επί των ημερών μας , φαίνεται να έχει τεθεί σε αναστολή μέχρι να αποφασίσει το ίδιο πότε θα ξανακάνει αισθητή την παρουσία του.Και τότε «αμαρτωλοί που φύγωμεν». Τη θέση Του έχει πάρει ο «προφορικός λόγος» και η επιθυμία του Αρχιεπισκόπου. Ένα νεύμα του αρκεί για να κατευθύνει 80 Ιεράρχες.
🔺Το διακύβευμα
Η εκλογή δύο νέων Μητροπολιτών δεν είναι, φυσικά, απλή διοικητική υπόθεση, είναι βαρόμετρο για την πορεία της ίδιας της Εκκλησίας. Οι επόμενες εκλογές θα δείξουν εάν το Άγιο Πνεύμα θα βρει χώρο να «συμπλεύσει» με τη βούληση των Ιεραρχών ή εάν, για ακόμη μία φορά, θα υποκατασταθεί από τις επιθυμίες του ενός.
Η υπόθεση δεν είναι προσωπική, είναι βαθύτατα θεσμική. Όταν υποτιμούν τη Συνοδικότητα εκείνοι που την επικαλούνται όταν την χρειάζονται τότε η Εκκλησία χάνει το ίδιο της το πρόσωπο. Γίνεται ένας οργανισμός συγκεντρωτικής εξουσίας, με επικεφαλής έναν ισχυρό άνδρα και γύρω του έναν κύκλο συνοδοιπόρων που δεν του χαλούν το χατήρι για λόγους σεβασμού.
Αν η Συνοδικότητα συνεχίσει να λειτουργεί ως τυπικό περίβλημα, πίσω από το οποίο κυριαρχεί ο Αρχιεπισκοπικός- Πατριαρχικός Μονάρχης, τότε η Εκκλησία κινδυνεύει να χάσει την αξιοπιστία του θεσμού της και να μετατραπεί σε έναν μηχανισμό εξουσίας.
Και αυτό ισχύει για όλες τις Ορθόδοξες Εκκλησίες. Είχαμε την ψευδαίσθηση ότι εμείς διαφέραμε. . Αλλά τα μικρόβια μεταδίδονται εύκολα.
Η Συνοδικότητα δεν είναι πολυτέλεια. Είναι η ίδια η ταυτότητα της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Χωρίς αυτήν, η Εκκλησία δεν είναι Εκκλησία, αλλά απλώς ένας οργανισμός με θρησκευτικό περίβλημα.
Αν συνεχιστεί αυτή η πορεία,τότε η Συνοδικότητα θα καταντήσει μνημείο τυπικότητας, μια θεσμική σκιά. Θα είναι η στιγμή που η Εκκλησία της Ελλάδος δεν θα κινδυνεύει απλώς να γίνει σαν τις άλλες αλλά θα κινδυνεύει να χάσει την ψυχή της.