Σοφία Μπεκρῆ, φιλόλογος – θεολόγος
«Ἐν τῇ γεννήσει σου, Κόρη, (…) καὶ τῶν φυσάντων τὸ λυπηρὸν τῆς ἀτεκνίας διέλυσας ὄνειδος καὶ τῆς προμήτορος Εὔας τὴν ἐν τῷ τίκτειν κατάραν» (Ἐξαποστειλάριο ἑορτῆς).
Διπλὰ θαυμαστὸ τὸ γεγονὸς τῆς Γεννήσεως τῆς Θεομήτορος. Ἀπὸ τὴν μιά, λύεται ἡ ντροπή («ὄνειδος») καὶ ἡ λύπη τῶν γονέων της («τῶν φυσάντων»), ἐξ αἰτίας τῆς ἀτεκνίας των, καὶ ἀπὸ τὴν ἄλλη λύεται ἡ κατάρα τῆς προμήτορος Εὔας «ἐν τῷ τίκτειν», μὲ τὸν τόκο τῆς Θεοτόκου, μὲ τὴν Γέννηση, δηλαδή, τοῦ Σωτῆρος.
Καὶ αὐτὴ ἡ δεύτερη χαρά, ἡ διάλυση τῆς κατάρας ποὺ συνώδευε ὅλο τὸ ἀνθρώπινο γένος, λόγῳ τοῦ προπατορικοῦ ἁμαρτήματος, εἶναι πολὺ μεγαλύτερη καὶ πολὺ πιὸ λυτρωτικὴ ἀπὸ τὴν χαρὰ τῶν γονέων της﮲ εἶναι «παγκόσμιος χαρά», διότι ἀπὸ τὴν νέα Εὔα, τὴν Παναγία, θὰ ἀνατείλῃ ἐπιτέλους ἡ σωτηρία γιὰ ὅλο τὸν κόσμο.
Εἶναι ὅμως μεγάλη καὶ λυτρωτικὴ καὶ ἡ χαρά τῶν ἁγίων καὶ δικαίων Θεοπατόρων, Ἰωακεὶμ καὶ Ἄννης. Τοῦ Ἰωακείμ «τὰ δῶρα οὐκέτι ἀποστρέφονται» καὶ ὁ θρῆνος τῆς Ἄννης «εἰς χαρὰν μετεβλήθη.» Ἀλήθεια, πόσο εὐγνώμονες πρέπει νὰ αἰσθάνωνται οἱ εὐσεβεῖς αὐτοὶ γονεῖς γιὰ τό «θεῖον δῶρον», ποὺ τοὺς χάρισε ὁ Θεός, ὡς ἀντάμειψη γιὰ τὸν εὐλαβῆ καὶ προσευχητικό των βίο! Ἡ ἐπιμονή των στὴν προσευχὴ καὶ ἡ ὑπομονή των, μέχρι νὰ λάβουν ἐκεῖνο τὸ ὁποῖο ζητοῦσαν ὄχι μόνον γιὰ τὸν ἑαυτό των ἀλλὰ καὶ γιὰ ὅλους τοὺς ἀνθρώπους, ὑπῆρξε εὐεργετικὴ τόσο γιὰ τοὺς ἰδίους ὅσο καὶ γιὰ ὅλους τοὺς ἀνθρώπους. Κατὰ τοὺς Ἰουδαίους, ὡς γνωστόν, ἀποτελοῦσε ὄνειδος ἡ ἀτεκνία, διότι τὸ ἄτεκνο ζευγάρι ἐστερεῖτο τῆς εὐλογίας τοῦ Θεοῦ, νὰ φέρη δηλαδὴ στὸν κόσμο ἐκείνην ποὺ θὰ κυοφοροῦσε τὸν Λυτρωτὴ τοῦ κόσμου!
Νὰ νοιώθουμε, λοιπόν, ὅλοι μας πολὺ εὐγνώμονες γιά «τὴν παγκόσμιον δόξαν», τὴν Παναγία Μητέρα μας, «τὴν ἐπουράνιον πύλην», ἡ ὁποία «ἠνέωξεν τὸ βασίλειον» τοῦ οὐρανοῦ (Θεοτοκίον α’ ἤχου) γιὰ ὅλους ἐμᾶς τοὺς ἁμαρτωλοὺς καὶ μᾶς χάρισε τὴν σωτηρία διὰ τοῦ θείου τόκου της, τοῦ Υἱοῦ καὶ Λόγου τοῦ Θεοῦ.
Αὐτὴ ἀκριβῶς ἡ εὐγνωμοσύνη μας ἐκφράζεται καὶ διὰ στόματος τοῦ ὑμνογράφου στὸ Ἀπολυτίκιο τῆς ἑορτῆς τοῦ Γενεθλίου τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου: «Ἡ Γέννησίς σου, Θεοτόκε, χαρὰν ἐμήνυσεν πάσῃ τῇ οἰκουμένῃ. ἐκ σοῦ γὰρ ἀνέτειλεν ὁ ἥλιος τῆς δικαιοσύνης, Χριστὸς ὁ Θεὸς ἡμῶν, ὁ λύσας τὴν κατάραν καὶ δοὺς τὴν εὐ-λογίαν, ὁ καταργήσας τὸν θάνατον καὶ δωρησάμενος ἡμῖν ζωὴν τὴν αἰώνιον». Ἡ χαρὰ γιὰ τὴν Γέννηση τῆς Παναγίας μας «μεταφράζεται», οὐσιαστικά, σὲ χαρὰ γιὰ τὴν ἀνθρώπινη σωτηρία, ποὺ ἀνατέλλει στὸν κόσμο ἀπὸ τὴν Γέννηση τοῦ Υἱοῦ της καὶ Σωτῆρα μας!
Κατὰ τὰ ἄλλα, στοὺς Αἴνους τῆς ἑορτῆς, παρουσιάζεται τὸ «παράδοξον θαῦμα»: ἀφ’ ἑνὸς μὲν «ἡ πηγὴ τῆς ζωῆς», ἡ Παρθένος, «ἐκ τῆς στείρας τίκτεται», ἀφ’ ἑτέρου δέ «ἡ θεοδόχος Κόρη, τοῦ Θεοῦ τὸ σκήνωμα, τὸ πανάγιον ὄρος (τῶν ἀρετῶν) ἡμῖν δεδώρηται».
Καὶ γενικῶς στὴν ὑμνογραφία τῆς ἡμέρας προβάλλεται τὸ διπλᾶ αὐτὸ εὐεργετικὸ γεγονός: ἀφ’ ἑνὸς μὲν τῆς λύσεως τῆς ἀτεκνίας τῆς στείρας Ἄννης, ἀφ’ ἑτέρου δὲ τῆς λύσεως τῆς κατάρας γιὰ τὸ ἀνθρώπινο γένος διὰ τῆς γεννήσεως τῆς «προδρόμου τῆς χάριτος» Παναγίας μας.
Διπλῆ ἡ εὐεργεσία, διπλῆ καὶ ἡ χαρά! «ἐξ ἀσπόρου ῥίζης φυτὸν ζωηφόρον (ἐνν. τὴν Παναγία) ἐβλάστησεν ἡμῖν», «ἐξ ἀγόνου τεχθεῖσα μητρός (ἡ Παναγία) ἔτεκε ὑπὲρ φύσιν τὸν ἁπάντων Θεόν». Δὲν γνωρίζει, πράγματι, κανεὶς τί νὰ πρωτοθαυμάση στοὺς θεόπνευστους αὐτοὺς ὕμνους: τὸν πλοῦτο τῶν νοημάτων ἢ τὴν ὑπέροχη γλῶσσα των; Μᾶλλον καὶ τὰ δύο εἶναι ἐξ ἴσου ἄξια θαυμασμοῦ!
Ἐκεῖνο, ὅμως, τὸ ὁποῖο ξεχωρίζει σὲ ὕψος καὶ βάθος νοημάτων καὶ ἀποτελεῖ δεῖγμα ἐξαίρετου χειρισμοῦ τῆς γλώσσας ἀπὸ τὸν θεοφώτιστο ὑμνογράφο εἶναι τὸ Δοξαστικὸ τοῦ Ἑσπερινοῦ: «Δεῦτε ἅπαντες πιστοὶ πρὸς τὴν Παρθένον δράμωμεν. ἰδοὺ γὰρ γεννᾶται τὸ τῆς παρθενίας κειμήλιον, (…) ὁ ναὸς ὁ ἅγιος, τὸ τῆς θεότητος δοχεῖον, τὸ παρθενικὸν ὄργανον, ὁ βασιλικὸς θάλαμος, ἐν ᾧ ἐτελεσιουργήθη τὸ παράδοξον μυστήριον τῆς ἀπορρήτου ἑνώσεως τῶν συνελθουσῶν ἐπὶ Χριστοῦ φύσεων.»
Μέσα σὲ λίγες γραμμὲς ἐκφράζεται ὅλο τὸ μεγαλεῖο τῆς Θεοτόκου καὶ ἡ ἀνεκτίμητη προσφορά της στὴν σωτηρία τῶν ἀνθρώπων! Μέσα στὴν παρθενική της μήτρα τελεσιουργεῖται τὸ παράδοξο μυστήριο τῆς ἑνώσεως τῶν συνελθουσῶν ἐπὶ Χριστοῦ φύσεων. Αὐτὴν τὴν εὐστοχία καὶ τὴν ἀκρίβεια μὲ τὴν ὁποία ἐκφράζονται, μὲ συντομία μάλιστα, τόσο ὑψηλὰ θεολογικὰ μηνύματα μόνον ἡ ὑπέροχη ἑλληνική μας γλῶσσα μπορεῖ νὰ τὴν ἐπιτύχη!
Νὰ δοξάζουμε τὸν Θεὸ γιὰ τὸ μεγάλο αὐτὸ δῶρο Του πρὸς ὅλη τὴν ἀνθρωπότητα. Παγκόσμιο δῶρο ἡ Παναγία μας, παγκόσμιος θησαυρὸς καὶ ἡ γλῶσσα μας!
Ὕστερα, λοιπόν, ἀπ’ ὅλα αὐτὰ τὰ θαυμαστά, δὲν μένει παρὰ νὰ προστρέξουμε καὶ μεῖς καὶ νὰ συνεορτάσουμε, ὅπως μᾶς καλεῖ ὁ ὑμνογράφος μας, διότι «σήμερον γεννᾶται … τῆς ζωῆς ἡμῶν ἡ πρόξενος», ἡ Μητέρα τοῦ Θεοῦ καὶ δική μας Μητέρα, «δι’ ἧς τὰ ἐπίγεια τοῖς οὐρανίοις συνάπτεται εἰς σωτηρίαν ἡμῶν».
Αὐτήν, τὴν γλυκιά μας Παναγία, καί «τροφὸν τῆς ζωῆς ἡμῶν», νὰ δυσωποῦμε (παρακαλοῦμε θερμῶς) νὰ μεσιτεύη πάντοτε στὸν Υἱό της καὶ Θεό μας νὰ μᾶς χαρίζη εἰλικρινῆ μετάνοια, ὥστε μὲ τὴν χάρη Του νὰ εὕρουμε «τὴν εἰρήνην καὶ ταῖς ψυχαῖς ἡμῶν τὸ μέγα ἔλεος». Γένοιτο!
Πηγή γιὰ τὴν ὑμνογραφία τῆς ἑορτῆς:
Μηναῖον Σεπτεμβρίου, Ἀποστολικὴ Διακονία τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, Ἔκδοση Ε’, Ἀθήνα, 2021.